Лишандин ибараяр

Лезги чIала манадин жигьетдай жуьреба-жуьре ибараяр жеда. Абурукай садаз, лишандин ибарайриз килигин.
Гзаф дуьшуьшра лезги чIалан ибарайра авай табий ва кьилин гафар асул падежда авай существительнийрикай жеда: устIар гада, мусурман итим, ципицI багълар ва мсб. Ихьтин ибарайра асул падежда авай табий гафуни асул падежда авай кьилин гафуналди лагьанвай шейинин лишан къалурда ва предложенида, прилагательниди хьиз, определенидин везифа тамамарда. Гьа асул падежда авай табий гафарни падежриз дегиш жедач: лезги халкь, лезги халкьдиз, лезги халкьдин; гекъига: мекьи гъава, мекьи гъавадин, мекьи гъавадал ва мсб.
Кьве гафни асул падежда авай тIварцIин ибараярни манадин жигьетдай гьар жуьрединбур жеда.

1. Аслу гафуни инсанди ийизвай кар, кеспи къалурдайбур: чатухъан стха, хипехъан Къурбан, устIар Берали.
2. Табий гафуни гьуьлерин, вацIарин, вирерин, ерийрин ва маса чкайрин тIварар къалурдайбур: Каспи гьуьл, Дербент шегьер, Самур вацI, СтIал Сулейман, Хуьруьг Тагьир ва мсб. Адет яз, ихьтин ибарайра табий гаф кьилии гафунин вилик жеда.
Аслу гафуни яшамиш жезвай чка, ери къалурдай ибараяр лезги чIала тIимил ава. Абурукай адет яз, машгьур шаир, алим, композитор ва ихьтин маса ксарикай рахадайла, менфят къачуда. Амай дуьшуьшра инсан яшамиш жезвай чка къалурун патал табий гафунихъ суффикс -ви галаз кхьида: чуьхверхуьруьнви Рамазан, кIириви Агьмед ва мсб.
И ибарайрихъ, лишандин манадилай алава, чкадин манани жеда, месела: Ст1ал шаир Сулейман я И чIалар туьк1уьр авурди. (С. С.)
3. Табий гафуни халкьдин тIвар, кьилии гафуни кас, инсан, шей къалурдайбур: лезги мани, урус ктаб.
4. ЗатI квекай авунватIа, къалурдайбур. Ихьтин ибарайра табий гаф асул ва талукьвилин падежра кхьида: къизил тупIал ва къизилдин тупIал; кIарас тIур ва кIарасдин тIур; резин калуш ва резиндин калуш; памбаг гуьлуьт ва памбагдин гуълуьт ва мсб. Табий гаф асул надежда авай ибараяр, адет яз, шиирра ва рахунрин чIала гзаф дуьшуьш жеда.

"Самур" газет