Диде, Буба, Бала ва Ватан
Виридалай зурба я зи девлет.
Нефес, вилерин ишигъ, зи чан
Куьн паталди гуда за, гьелбет.
( Сардар АБИЛ )
...КIвалин чилел экIянавай рухунал кIвачер гадарна дишегьли ацукьнава. Ада агьузардин ванцелди “Дидедиз” мани лугьузва ва метIел кьунвай аялдиз шуьшедай нек гузва. Адан патав, кьелечI хъуьцуьгандал, кьве йиса авай хьтин эркек аял ацукьнава. Ам гагь вичин гъиле авай нинидихъ галаз къугъвазва, гагь мани лугьуз вилерилай накъвар кIвахьзавай дидедин перишан чиниз тамашзава. Садлагьана дакIар гатай ванци абур уяхарна.Дишегьли, вилин накъвар гъиле гьатай пекинив михьна, аялни къужахда амаз, кIвачел къарагъна.
- Имаят, вун кIвале авани, я руш? - къецелай дишегьлидин эвердай ван атана. - Аял къецел акъуд кван, я руш, чла акьалт тавурай!
Имаят, аялдин далудихъ са пек вегьена, къецел экъечIна.
- Квез саламалейкум, зи вах! - ракIарихъ, мехъерин шейэр авай хьтин чIехи чемодан далудаллаз, са дишегьли акъвазнавай.
- Алейкумсалам, Гьуьруь вах! Ша, ша кIвализ гьахьа, - Имаятаз вичин хайи вах акур кьван шад хьана. Мугьман, кIулал кутIуннавай чемоданни аламаз кIвализ гьахьна. Имаята, адан гуьгъуьналлаз хъфена, аял хъуьцуьгандал эцигна, дишегьлидиз чемодан авудиз куьмекна, ахпа кьведни гарданра гьатна.
- Квез бицIи руш мубарак хьуй. Бахтар авай руш хьурай, диде-бубадиз вафалу, яргъи уьмуьрар авай руш хьурай! Ви кьве балани бахтлу хьурай! - Гьуьруьди Имаятаз мад са темен хгана. - Ви рикIни шад хьурай, чан Гьуьруь! Авай са хциз мад са вахни хъхьана, ви мурадарни кьилиз акъатуй! - дишегьлийри сада-садаз хийирдин дуьаяр авуна.
- И иер рушан тIвар вуж я? - Гьуьруь аялдиз гьалт хьана килигна.
- Адаз тIвар вуна руфунамаз гайиди вуч тир, я чан вах...
- ФатIимат?!
- Эхь, эхь, ФатIимат я. Ви дидедин тIвар мад дуьньядал хтана, чан вах.
- ФатIимат! Я чан диде! - Гьуьруьди аял къужахда кьуна, теменрив ацIурна. - Я Аллагь!.. Вун Аллагьди гьамиша шадаррай. Зун декьена амукьайтIа, ви балайрин мехъерриз за хкадардай кьуьлер ийида, - лагьана, Гьуьруь са декьикьада фикирри тухвана. Адан рикIел дидеди вичиз рекьидалди са тIимил вилик лагьай гафар хтана: “Чан руш, зи тахсир туш, белки, ви кьисмет гьахьтинди я жеди.
Вун тахай дидедал аватун мумкин я. Ваз зегьметар аквада. КIвачи чил кьадалди, жув-жуван хсуси кIвале жедалди, вири зегьметар эха. Аллагьди ваз гурай, ви хизан хьана, рушбала хьайила, зи тIвар жуван патав хкваш.
Ваз зун мад и дуьньядиз хтай кьван шад жеда. Адакай ваз хайи дидедикай кьван кьадай чка жеда”...
Амма Гьуьруьдивай дидедин тIалабун кьилиз акъудиз жезвачир. Авай са хцин цIукьуд йис хьанвай. Кьур-кьур аял чIур жез, кьвед лагьайди арадал къвезвачир. Эхиримжи сефердани, руфунавай аял хуьз больницада къатканвайла, Имаят са вацра кьван адаз юлдаш хьана. Гьа чIавуз Гьуьруьдини Имаята сада-садаз чпин вири сирер ачухна.
Имаята хадалди са варз амаз, Гьуьруьдин аял чIур хьана.
- Чан зи вах, эгер ваз руш хьана хьайитIа, кIвалевайбур рази жез хьайитIа, тIвар ФатIимат эциг. Вун заз хайи вах кьван кIан хьана, Гьуьруьди хъфидайла, Имаятан гардан кьуна, тIалабнай.
- Зун бамишармир, я чан вах. Вун гьеле жегьил я, диде ви кIвализ хкведайвал са зегьмет чIугун хъия, - лагьана Имаята, ракьун тIвалар хьтин яхун гъилерив чуькьвенвай вичин гардан азадна.
Имаята чпин кIвалевайбурни, руш хьайитIа, адал ФатIимат тIвар эцигиз гьазур хьанвайди Гьуьруьдиз лагьанач. Къуй вичин тIалабун хьиз хьурай, шад жедай кар я, фикирнай ада. Имаятаз руш хьанвайди ва адал ФатIимат тIвар эцигнавайди хабар хьайи Гьуьруь, аялдиз алукIдай затI-матI, пек-лек, шекеркъенфет къачуна, фу-шуьре чрана, чемодан ацуIрна, атанвайди тир.
Дишегьлияр, чилел хъуьцуьганар вегьена, ацукьна. Сада-садавай дерди-гьал хабар кьаз башламишна. Имаятан чина серин авайди Гьуьруьди атанмаз кьатIанвай. Белки, аялдин тIалар кума жеди, хиялна, артух фикир ганач.
- Имаят вах, вуна захъай са вуч ятIани чуьнуьхзава. РикIе вуч аватIа ачух вучиз ийизвач? - Имаятан секинсузвал акурла, эхир хабар кьуна Гьуьруьди.
Имаятан вилер гьасятда накъварив ацIана. Гьа и арада чилел чуькьни тийиз ацукьнавай аял кIвачел къарагъна, татаб жезвай камарал атана, дидедин къужахда гьахьна.
- Гишин хьанани, чан хва Абид? Исятда за ваз тIуьн гуда, гьелелиг идахъ галаз къугъугъ, - лагьана, Имаята аялдин гъиле нини вугана, вичин ихтилат давамарна:
- Валлагь, чан вах, заз ахъайизни кIанзавач, ахпа вазни ахъай тавурла, за низ рикIин дердер ахъайин? Зи чанда эхдай аман амач. Заз и кIваликай дустагъ хьанва. Заз балаяр бахтсуз жез кичIезва, - Имаятан вилерилай сад хьиз кьве нагъв аватна. Къужахдавай аял дидедин чиниз килигна, ада шехьиз кIанз пIуз кIватIна.
- Хьана, хьана, чан вах, жуваз гуж гумир!
РикI чIугуна яхъ. ТахьайтIа дишегьлидин уьмуьр кьве къанди я. Секин хьухь, Имаят вах! - Гьуьруь адан рикIиз майдан гуз алахъна. - Къе метIел куркурар хьтин кьве балани атанвай куьн виридалай бахтлу инсанар я. ЧIуру фикирни кьилиз гъимир. Ви итимни писди туш, кIвал-югъни ава. Квез мад вуч бес жезвач?
- Эхиримжи вахтара зи чара итимдин гъиляй атIанва. Хъвана, пияндиз хквез, ада заз герек авачир гафар лугьузва. Ни адан япара чIуру ванер твазватIа, заз чидач. Са карни авачиз кIвале къал твазва. Накь лагьайтIа, ви кьве гурцIулни гваз зи кIвалерай квахь, заз вун ахквадай вилер амач, эвер це жуван стхадиз, за некягь алудзава лагьана экъечIнавайди я. Вуна лагь кван, я чан вах, и аялар за гваз атайбур яни? Я диде амачир, я буба амачир зун ибур гваз гьиниз фирай? - Имаятан шел винел акъатна. Къужахдавай аялди шехьуник вичин пайни кутуна. Гзаф эхиз алахънавайтIани, Гьуьруьдин вилерилайни накъвар авахьна.
- Я чан вах, Рагьман акунрай хъсан инсан хьиз аквада! Вуна адаз куркурар хьтин кьве балани багъишнава. Вавай мад вуч кIанзава? Белки, адаз масад гьатнаватIа?
- Чидач. КIвале гьамишанда къал ава.
Зак квачир тахсирар кутазва. Зун и кIвале амай кьван вахтунда вич иниз хквен хъийидач лагьана экъечIнавайди я. Фикирар ийиз шехьдай кьван зи хурудавай некни кьуранва.
- Бес адаз диде-бубади чуькьни ийизвачни?
- Ада садазни яб гузвач. Чидач птикар авур кас аватIани. Вич атай чкадиз хъфирай, я колхоздин багъда, я сала пер-керки ягъиз тежер свас чаз герек туш. Аялар за калин нек гуз хуьда лугьуз, кьелитIди зал къаридин гафарни агакьарнава. За адакай са кьадай чка жедатIа лагьана фикирнавайди тир.
Кьве дишегьли рахунрик кумаз, ФатIимат ахварай аватна, шехьиз башламишна. Имаята, тадиз къарагъна, кьиликай гъил кутуна, явашдиз хкажна, аял къужахда кьуна. Ахпа кьезил камарал кIвале къекъвез башламишна. Са арадилай гьаятдай сифте кицI элуькьзавай, ахпа итимрин рахунрин ванер атана.
- Ваз мугьманар къвезва, Имаят. Жуван
чиниз са тIимил къайи яд кьванни ягъа. Ви ишехьнавай вилер яру хьанва, - Гьуьруьдикни теспачавал акатна.
Къецелай рахаз-рахаз къвезвайбур дакIардихъ агакьна. Имаятаз абурун арадай вичин стха Мурадин чир хьана. Ам Рагьмана агакьарнавай хабардал атана акъатнавайди тир.
- Аман, бахтсуз хьана зи балаяр! - гьарай акъатна Имаятай. Ам, са гъили шехьзавай аял хурухъ чуькьвена, муькуь гъили ценцик ккIанвай Абид вичихъ агудна, ацукь хьана...
Лезги газет
Комментарии
31.03.2016
Еке ашкъидалди к1елна. Повесть вири эцигнайт1а хъсан жедай!
Добавить комментарий