Алай девирда лезги гьикаятдин кьиле акъвазнавай Гьаким Къурбан чIехи дагъдиз ухшар я. Чи гьикаятдин Зияудин Эфендиев, Къияс Межидов, Абдуллагь Искендеров, Расим Гьажи, Агьед Агъаев хьтин дагъларихъ галаз са цIиргъина авай и сейли кас исятда лезгийрин кьилин гьикаятчи я лугьузвайбур гьахълу я.
И эпитетар макъаладин эсерлувал хкажун, кIелзавайдан фикир желб авун паталди туш. Гзаф йисара гьакъисагъвилелди хайи халкьдиз, хайи эдебиятдиз къуллугъ ийизвай, ватан хуьзвай аскерди хьиз миллетдин ихтиярар хуьн паталди датIана женг чIугвазвай Гьаким Къурбана къе лезги чилерал гьар са касдихъ дамах кутазва. Гьамиша вилик жергейра авай эдебиятдин лежберди хьиз, алимди хьиз, кьиляй-кьилиз лезги тир инсанди хьиз дамахзава чна адалди.
Халкьдин рикI алай и къелемэгьлидин яратмишунар Гь. Гашарова, М.Жалилова, С.Алиевади, З.Къурбановади, Гь.Илясова ва масабуру ахтармишна, макъалаяр ва ктабар акъудна. Вичин алакьунралди, ацукьун-къарагъуналди, кьиле тухузвай краралди чи къелемэгьлийриз чешне къалурзавай и касдин яратмишунрикай куьрелди икI лугьуз жеда: 1938-йисан 30-августдиз Докъузпара райондин Миграгъ-Къазмайрал дидедиз хьайи Къурбан Акимова (Гьаким Къурбана) Миграгърин юкьван мектеб ва Дагъустандин Гьукуматдин Университетдин филологиядин факультет куьтягьна. СтIал Сулейманан райондин мектебра муаллимвиле ва директорвиле кIвалахна. 1964-йисалай Дагъустандин Педагогикадин Илимдинни Ахтармишунрин Институтда кIвалахал акъвазна. 40 йис кьван я и институтда хайи эдебиятрин сектордиз регьбервал гуз.
Алатай йисара ада чIехи агалкьунар къазанмишна. «РСФСР-дин просвещенидин кIвенкIвечи», «Дагъустан Республикадин лайихлу муаллим» гьуьрметдин тIварар къачур, «Лезги газетдин» Гь.Гьажибегован премиядин сагьиб тир Гьаким Къурбан педагогикадин илимрин кандидат, филологиядин илимрин доктор, профессор, лезги эдебиятдин программайрин, учебникрин-хрестоматийрин, илимдинни методикадин ктабрин автор я.
Алимди хьиз ада шумудни са илимдин кIвалахар, макъалаяр кхьенва. 1996-2014-йисара Гьаким Къурбанан лезги ва урус чIаларал тарихдин, илимдин, методикадин ва публицистикадин «Миграгънаме», «Лезги зарияр», «Лезгийрин милли гьикаят», «Абдулбари Магьмудов», «Жамидинан русвагь ва хъвер», «Мерд Алидин мани», «Абдуллагь Искендеров», «Лезгистан дуьньядин картадал», «Лезгистан» энциклопедия ва маса ктабар чапдай акъатна.
Ада кхьенвай «Аламат», «Свас», «Къацу цуьквер», «Лацу марал», «Чан алай дагълар» ва «Къуй, гьамиша рагъ хьурай» ктабар гзаф къиметлубур я. Гь.Къурбана 1996-2015-йисара къелемдиз къачур «Ракъинин муг», «Четин бахт», «Яру мяден», «Хазинадин суракьда», «Гьай тахьай гьарай», «Ирид чин алай хуьр», «Къилинж Къемер», «Дили дуьньядин чирагъ», «Зуьгьре гъед», «Гьулдандин лекь» тарихдин романар кIелдайбуру хъсандиз кьабулнава.
ЦIуд романдин автор я Гьаким Къурбан. Лезги эдебиятда икьван гагьди са касдини икьван романар кхьенвач. Эсеррин кьадарди ам зегьметдал гзаф рикI алай къелемэгьли тирди мад гъилера субутзава. Зи фикирдалди, ихьтин агалкьунрай Гьаким Къурбаназ фадлай «Дагъустандин халкьдин писатель» гьуьрметдин тIвар гана кIанзавайди тир.
Яратмишунрикай куьрелди икьван. Заз Къурбан муаллим хъсан тешкилатчи, жегьил къелемэгьлийрин къайгъудар, вафалу дуст хьизни чида. 1990-йисан 27-октябрдин югъ зи рикIел хъсандиз алама. А юкъуз Магьачкъалада кьиле фейи лезги зарийрин сад лагьай съездда зани иштиракзавай. Са десте къелемэгьлидихъ галаз и мярекат кIватIайди Гьаким Къурбан тир. Анал Лезги Писателрин Союз тешкил хьана. Иштиракчийри вирида сад хьиз сес гана Къурбан муаллим ЛПС-дин правленидин седривиле хкяна. И карди адахъ чи къелемэгьлийрин арада чIехи гьуьрмет авайди субутзавай. Съезддал за кIелай «Гележег» поэмадикай Къурбан муаллимдиз гзаф хуш атана ва ада захъ галаз кьилди суьгьбет ийидайла лагьана: «И эсер юкьван мектебрин учебникра кутуна кIанзава». Гьа икI, 1992-йисуз VI синифар патал Гьаким Къурбана туькIуьрна чапдай акъудай хрестоматияда зи поэма ва са шумуд шиирни гьатна. На лугьумир, ада алакьунар авай вири къелемэгьлийриз, иллаки жегьилриз икI къайгъу къалурзавайди я кьван.
20 йисуз Лезги Писателрин Союздиз регьбервал гайи Гьаким Къурбана 1993-йисуз «Жегьил литератор» мектеб ачухна. Ина цIудралди жегьилри чирвилер къачуна. Гила абурукай шумудни сад пешекар къелемэгьлияр я. ЦIийиз кхьизвайбуруз куьмек гун патал Къурбан муаллимди 1996-йисуз эдебиятдин «Шарвили» газет акъудна. Дагъустандин телевиденида «Самурдин сес» гунуг тешкилна.
Гьар гъилера Магьачкъаладиз фейила чун эвелни-эвел Къурбан муаллимдихъ галаз гуьруьшмиш жеда. Вучиз лагьайтIа ам чIехи арифдар, къелемэгьлийрин къайгъудар я. Вирида адал меслят гъида. Вирида адаз икрамда.
Экуь инсан я Къурбан муаллим. Гьавиляй ада лагьанвайди я жеди: «Жуван рикIе экуь, масадаз зарар авачир мурадар куькIуьра. Абур кьилиз акъуддай къастар гужлу ая». И йикъара вичин 80 йис къейд авур Гьаким Къурбан гьа икI, рикIе экуь мурадар аваз, а мурадар кьилиз акъудун патал къастар мадни гужлу ийиз яшамиш жезва.
«Самур» газетдин коллективди ва кIелдайбуру чи сейли зари ва алим рикIин сидкьидай тебрикзава, адаз яратмишунрин рекье мадни чIехи агалкьунар тIалабзава.
Муьзеффер МЕЛИКМАМЕДОВ
САМУР газет
Добавить комментарий