“Масан зи чlал, асиррин рехъ атlайди,
Авазва вун чи гьар садан нефесда.
Агъзур жуьре гафар гваз чал атайди,
Ви рангар гьич са чlалани эвездач”.
( Абдул ФЕТЯГЬ )
Дидедин чlал! Гьикьван назик, гьикьван азиз, гьикьван масан затl я! Гьар са аялди хайи чlалан верцlивал дидедин лай-лайрилай башламишна гьиссзава. Халкьдин руьгьдин хазинани чlал я. Хайи чlалай чаз, гуьзгуьдай хьиз, халкьдин виш йисарин тарих, адетар, дуланажагъ, ацукьун-къарагъун аквада. Чlал галачиз халкьдивай бажагьат виликди физ жеда. “Чlал квахьайтlа, халкьни квахьда” - лугьун дуьшуьшдин кар туш.
Алай вахтунда, алимрин фикирдалди, дуьньяда 6 агъзурдалай гзаф чlалар ава. Икьван чlаларин арада заз виридалайни багьади ва истеклуди Кьуьчхуьр Саидан, Етим Эминан, Стlал Сулейманан, Хуьруьг Тагьиран, Ярагъ Мегьамедан, Гьажи Давудан, Алкьвадар Гьасан эфендидин ва маса кьегьал рухвайрин чlал- зи лезги чlал я.
Лезги чlалалди Дагъустанда-Ахцегь, Кьурагь, Сулейман-Стальский, Мегьарамдхуьруьн, Дербент, Рутул, Хив, Хасавюрт районрик акатзавай, Азербайжанда - Варташен, Къуба, Исмаиллинский, Кцlар, Къуткъашен, Хачмаз ва маса районрик акатзавай хуьрера рахазва. Азербайжан Республикада гзаф кьадар лезги хуьрер ава. Вири дуьньяда лагьайтIа, лезгияр, Дербентдилай эгечIна, Огни, Махачкъала, Каспийск шегьеррани, Украинада, Азербайжанда, Юкьван Азияда, Туьркияда, Сирияда ва гьакI маса чкайрани яшамиш жезва. Къенин юкъуз лезги чIалал республикадин, районрин газетар, журналар (“Лезги газет”, “Самур”, “Дагъдин булах”, “Къурушрин сес”, “Алам”, “Куьредин ярар”, “Самурдин сес”, “Цlийи дуьнья”), жемиятдинни политикадин ва гьакIни илимдин литература акъатзава.
Завай зи чlал гуьрчег марвардив гекъигиз жеда. Чун лезги чlалал рахадайла, ам, яд гайиди хьиз, акьалтда, вичин атирдалди лезги чил “къужахламишда”. Зи лезги чIал цава авай са экуь гъед я: ада гьар са лезги патал датlана рапрапзава. Лезги чlал несилрилай несилрал бубайрин акьул, камал, меденият, адетар агакьарзавай алат я. Ам хуьнни авуна кIанда. Им чи халкьдин тlал алай месэла я.
Себеб вуч я? Къе неинки шегьерра, гьакl хуьрерани агьалияр, чеб лезгияр яз, дамах къачуна, урус чlaлал рахазва. Дидед чlал кваз кьазвач. Гьелбетда, и кар акьалтзавай несилдизни аквазва, абуруз бегенмиш жезва, чlехибурулай чешне къачузва. Бес веледриз хъсан чешне къалурайтlа жедачни?!
Къе бязибуру ингилис чIал лезги чIалалай важиблу я лугьузва. Эхь, инсандиз гьикьван гзаф чIалар чир хьайитIа,гьакьван хъсан я. Амма сифте нубатда гьар са касдин мецел хайи чlал хьана кIанда. Инал фикирдиз бубайрин ихьтин мисал къвезва: “Дидед чIал тийижир инсан чIехи бахтуникай магьрум я”.
Азиз диде-бубаяр, веледриз хайи чIал, адетар, чи тарих чира.
Алина ШАГЬПАЗОВА, ДГУ-дин студентка
Лезги газет
Добавить комментарий