Перейти к основному содержанию

Яд кьурай булах

ТIебиатди йифен чIулав пердедик ял язавай. Чан алай кьванбур ахварик квай. Хуьрни ксанвай, са ван-сесни галачиз. Дерейра лал кьенвай. Жеда кьван ихьтин аламатдин секинвални. Гьатта кичI кутадай секинвал.
Ихьтин чIавуз инсандиз вич тIебиатдин майданда текдиз амай цвег хьиз жеда. Гьавиляй къурхуни акатда.
Йифен кьуларилай алатайла, тIебиатдик са гьихьтин ятIани юзун акатна. Дерейра, тIвал хкуьрай куьнуьда хьиз, гъулгъула гьатна. Агъзурралди гъетери нур гузвай цавни чIулав булутри кьуна.
Куьчейра ву-у-у-в-в-дин пис ван гьатна. Садлагьана цIайлапандин цIар куькIвена, са шумуд легьзеделилай рагар ацахьай хьиз, цав рахана. Са-са гьаятрай кIекери, малари гьарайна. Цавари мад гугрумарна. Ведродай ичIирдай хьиз марф ва ахпа харни акадна…
Тахърахъ-пахърахъдин ван галаз кIвалин дакIарар акьал хьайила, Жаният, ягъайди хьиз, ахварикай кватна.
— Яда, яда! — гьарайна ада.- Я Сефихан, къарагъ, дакIарар кукIварзава. — Дишегьлиди гъуьлуьн винелай кьелечI яргъан алудна, кьуьнт кьуна, хъилелди ам юзурна.
Сефихан къарагъна, адаз саврухдилайни папан сесинихъай кичIе хьана. Ада фад-фад кIвалерин ахъаз тунвай дакIарар агална.
— Ягь, им вуч мусибат я эхир? Хар къвазва, хар.
— ТIурфан я им, тIурфан! Къвазвайвал аку гьа, цавун кIан хкатнавай хьтинди я. Вач, вач, гьаятдиз тамаш, къуншийрин ятар чиниз татурай.
Итим фейила, Жаният къарагъна. ДакIардай къецихъ галай гьайбат акурла, катна, месик экечI хъувуна. ЦIайлапанри, цаварин гугрумри адан зегьле ракъурна.
— Заз акур ахвар вучтинди тир эхир? — Жаният, яргъанни туьтуьнал кьван чIугуна, вичихъ галаз рахана.
Ахвар. Жаният юлдашарни галаз са гуьзел багъда авай. Ял ягъиз, лезет хкудиз. Абурун къуллугъда акъвазнавай къаравушри суфрадал эциг тавунвай няметар авач. Музыкадин, манийрин сесерал вирида шадвалзава. И арада масадбур къвезва, абуру хъсандиз дуьзмишнавай суфраяр кIватI хъийизва. Къвалав гвай дишегьлиди гьарайзава: “Я руш, Жаният, чи багъдин къелемарни акъудиз, тухузва гьа”. Дугъриданни, тухузва, пунарай акъудиз тухузва. Жанията, гьиле гьатай лашни хкажна, абурал гьужумзава.
— Я къачагъар! Я фелекди ягъайбур! Куьне вучзава эхир?! Кямир чи багъдик! Къаравул! Къаравул! Вун гьинва эхир? — Вилик килиг тийиз гьерекатзавай Жаният ленгеррин харадал ацалтзава ва ам дагърагъ-багърагъ ванерикди са гьиниз ятIани аватзава. Гьа и легьзеда ам зурзаз, рикIе кичI гьатна ахварайни акъатзава. Вич кIвале авайди, месик квайди кьатIай дишегьлидилай “ухьт” алахьзава, амма дакIарар галукьзавай пахъа-пахъдин ванери кичIе гьал артухарзава. — Яраб им вуч ахвар ятIа? — тикрарзава ада пIузаррикай ара-ара.
Гъуьл йифен хабарсуз тIурфандиз экъуьгъиз, экъуьгъиз хтана.
Заз пис ахвар акуна. Садра вуна аялриз зенг ая.
— Вуч? Ваз сятдин шумуд ятIа чизвани?
— За ви сятдикай вучзава, зенг ая. Зи рикI чкадал алач.- Жаният месин кьилиз къарагъна.
— Зун накь абурухъ галаз рахайди я, вири хъсанзава лугьузвай.
ТIурфан, хабарсуз акатай хьиз, садлагьана акъвазни авуна. Жаният яргъалди фикиррик кваз месин кьиле амукьна.
Йикъар-йифер са-сад алатзавай. Уьмуьрдин лезетдин, асайишдин легьзеяр себеб яз Жаниятан рикIелай тIурфанни, ахварни фена. Са нянихъ Жейран-ханум кIвализ геж хьиз хтана. Райондин банкирдин папа абуруз гарданда твадай цIийи безек “чуьхуьн” тешкилнавай.
Гуьгьуьл ачух ва кефлу тир Жаниятаз сифтедай дивандал, чIул хьиз, яргъи хьанвай гъуьл акунач. Межлисдин эсер кумай дишегьлиди мани лугьузвай, ара-ара тикрарзавай: “Кье кIачIкIачI, аквада ваз, зи гарданда гьадалайни нурлу кулон гьикI жедатIа. Тамаш, ахпа за гьихьтин дем къурмишдатIа!”
Цавара “сиягьатзавай” дишегьлидиз сифте столдал алай ичIи ва ацIай коньякдин бутылкаяр ва ахпани итим акуна.
— Ягь, и кьей хцихъ вуч хьанвайди я? Кьилди коньякарни хъваз?- дишегьли гъуьлуьн патав фена, адан чилел аватнавай кIвач кьуна, ялна.- Яда, Сефигь,- Жанията масадбур алай чкадал вичин итимдиз Сефихан, кIвале Сефижан, хъел атайла Сефигь лугьузвайди тир,- къарагъ кван садра!
Сефиди анжах “гъугъ” авуна.
— Зун геж хьайивиляй ада вичиз дем къурмишнатIа? — вич-вичив рахаз дишегьли мад бутылкайриз килигна. — Ваъ, ваъ, за гежер тIимил авурди яни кьван. Ваъ, ина маса са вуч ятIани авай хьтинди я.
Шадвиляй хъванвайди ятIа и ламра, тахьайтIа, пашманвиляй? Исятда за вун чкадал хкида,- лагьана Жаният маса кIвализ фена, яд авай гичин гваз хтана. ПIузаррикай хъвер кIвахьиз ада яд итимдин чинал, кьилел цана. Сефидай гьарай акъатна ва ам вич-вичик квачирди хьиз, къарагъна, катна.
— Яда, Сефихан, акъваз, вун кIвале ава, кIвале.
Сефихан садлагьана акъвазна, инихъ-анихъ тамашна, адаз яцIу пIузарар алахьна хъуьрезвай вичин паб акуна, Мержан-ханум. “И вакIан хцин руша квел шадвалзавайди я, гьа? 2 суал фена кьил тIазвай кесибдин бейнидай. Ам хтана, дивандал ярх хъхьана.
— Яда, гьей! Вахъ вуч хьанва эхир?! Къарагъ кван. Тамаш заз.
— Алат залай, — векъиз рахана Сефи.
— Вуч?! Вакай заз алат лугьудайди хьанвани?! Заз, Жейран-ханумдиз? — Жанията фадлай вичел Жейран-ханум эцигнавай.
— Жейран-ханумаз? Сефихана, кьил хкажна, яру хьанвай вилер папан ажугъдив ацIанвай вилера туна.- Жейран-ханум! Гьа-гьа-гьа,- Сефихан акI хъуьрена хьи, ван алаз, акъваз тийиз, вичин метIер гатаз…
— Я кьей хва, вун кими хьанвани? Хъвайиди кьилиз янавани? — дишегьли итимдин ихьтин дегишвили ажугъламишзавай. — Лал хьухь садра!
Сефихан мадни хъуьрена, на лугьуди, папан ажугъди адаз кеф гузвай. Папаз килигиз ам рахана:
— Гьайиф, гьайиф зи Жейран-ханум! ВиртIедани чIемеда авай ханум муьхцуьз аватиз. Ваз вуч аватIа чидани, зи Бике, гила вун Гьижран-ханумаз элкъведа.
— Валлагь, вун хибри хьанвай хьтинди я, кьей хва Сефигь.
— Эхь, эхь, хибри хьанва зун, ви Сефихан, ви панагь, пачагь. Чукурна, алудна, гадарна зун къуллугъдилай. Ван къвезвани ваз, Жейран-ханум? Герек амачир шалта хьиз гадарна.
— Вучиз? Ни?
— А-ан-н, чилел эхвичI хъувунани вун, зи авай сад? Ни алуддайди я кьван, райондин сагьибди.
— На табзавач хьи?
— Таб? Мумкин я, дустагъдани тун.
— Вуч? Ахьтин зарафатар ийимир кIамаш, бес ахпа чи гьал гьикI хьурай? Ваъ, ваъ, завай эх жедач, зун исятда а чIехидан патав фида.
— Вач, вач, къалура адаз вун гьихьтин Жейран-ханум ятIа!
— Алчах! Кар туькIуьрна кIандай чкадал хъваз ацукьдани?
Сефихан райондин образованидин управленидин начальник тир. Райондин школайра уборщицани начальникдиз хабар авачиз эцигиз жезвайди тушир. Им райондин чIехидахъ далу акална ийизвай ламатIвилер тир. Адав вичин пайни агакьзавай эхир. Сефихана вичин “везифа” устадвилелди бегьемарзавай. Къачузвайдан са пай вичизни тазвай. Гьавиляй Жаниятакай Жейран-ханумни хьанвай.
Райондин кьилиз цIийи инсанар атана зур йис алатнавай. И вахтунда Сефиханалай чIехидахъ галаз алакъаяр “жуванбур” ийиз алакьначир. Регьберди вири руководителривай намуслу, дуьзгуьн кIвалах истемишзавай. Амма халкь алажиз вердиш хьанвай, сиве гьарамдин дад гьатнавай Сефихан хьтинбурувай чпин иштягьриз дурум гуз, я кIвалахдин къайдаяр дегишариз жезвачир. Школадин директорар, гьатта цIийибурни, Сефиханан патав къвезвай. Амни гьамиша, гишин аждагьан хьиз, сив ахъайна акъвазнавай. Амма нефсинин варар ачухнавай касдихъ гьакъикъатдиз дуьзгуьн вилерай килигдай акьул амачир. Райондин кьилиз атанвайдаз адан нагьакьан крарикай хабар хьанвай ва нубатдин сеферда ришвет къачурла, ам полициядин работникрив кьаз туна.
Им хизандин эхир-пехир жеда лагьай чIал тир. Вич фуруз аватайди кьатIай ришветбегди полицейскийривай тIалабна. Адаз ухшарбур инани авай эхир. Абуруни адаз сирлу кар хьиз лагьана: “Чна вун нянихъ ахъай хъийида, анжах флан кьадар гъваш”. Хазина авай челегдин винел ацукьнавай касди хабарсуз кьилел ихьтин мусибат къведа лагьана гьич хиялни авурди тушир. Са шумуд дустуниз зенгер авуна, амма Сефиханан гъил кьадайди хьанач. Амукьайди дерт ичкидалди кьезиларун тир.
Пакадин мусибатдин туькьуьлвал кьатIай Жаният михьиз къапарай акъатна.
— Сефигь! Алчах! На вуч авуна эхир?! Гила зун куьчедиз гьикI экъечI хъийида? Зун? Жейран-ханум?
— Куьче ви кьиле акьуй, кими затI! — хъивегьайла Сефихан викIегь жедайди тир. — Ваз вири тIимил акуна, нахал. Пул, пул, пул. Къизилар, бриллиантар лугьуз вуна заз югъ ганач.
— Кис ахмакь! Вакай за, за итим авуна. Вирида гьуьрметзавай кас авуна. За! Вуна гила вири барбатIна. Ви къабах келлени галаз кьий вун! За гила вири туькIуьрни хъийида. — Жейран-ханума трубка къачуна, зенгер авуна. Садаз, кьведаз, пудаз…- Агь угърашар! — акъатна дишегьлидин мецелай ажугъдивди. Ибуруз хабар авайди тир кьван. Межлисда амаз абур завай къерех жезвай, са гьихьтин ятIани паркутар гьалчзавай. Зун, кIамаш, абуруз хъуьрез акъвазна. Агь, куьн алпандин цIу ягърай!
— Зун гила гъавурда акьуна, Жаният, садани, ван къвезвани, садани чаз куьмекдач. Абур недай-хъвадайла дустар тир. За “вун патал за чанни гуда гьа” лугьудай чIехидан замдизни, “вун заз стхадай я” лагьай прокурордизни, “зун ваз кьвед лагьай хва хьуй” лагьай депутатдизни зенгер авуна. Аламат, виридан гафарикай са мана хкатна: жуван кьилиз жува чара ая, жанаби.
— Хаинар я абур. Гьафтеяр акадар тийиз зи гъилин хуьрекар тIуьр, зун хьтин паб, дишегьли мад авайди туш лугьудай къанмазар! Агь куьн чир хьайи йикъан юкь аватрай! Агь куь эхир-пехир хьуй, гишин кицIер! Ахьтин намуссузар авай чкада чун акъвазни ийидач.
— Вуч? — Сефихан дикъетдивди папаз тамашна.
— Эхь, эхь, Сефихан, чи уьлкве зурбади я, экъечIна фида санихъ.
— Гьи патахъ? Гьиниз? Тахтуна вердиш хьанвай вун галаз…
— За кIвалахда, дояркавални ийида, амма и кьвед-пуд чин алайбур авай чкада акъваздач.
— АкI ятIа, паб, вуч кIвале аматIани винел акъудур. Ви къизилар, гимишарни. Абур за исятда фена полициядин чIехидав вахкуда. Вуна чаз сифте чIавуз герек къведай шейэр гьазура, чна инриз сагърай лугьуда.
— Йифиз, рекьиз?
— Эхь, эхь, зи Жейран-ханум, ина амукьуникай чаз дад амайди туш…
Сефиханни Жаният Саратовский областдин са хуьруьз акъатна. Ина абуруз Сефиханахъ галаз армияда къуллугъ авур юлдашди куьмекар гана. Бубадин пулдихъ кIелзавай хвани руш, булахдин яд кьурайла, экзаменар вахкуз тахьана кIелзавай чкадай акъудна. Абурни диде-бубадин патав хъфена.
Гила, са ферма кирида кьуна вири маларихъ гелкъвезва. Са рахунни алач, хайи ериярни, виликан амадагарни, “дустарни”, кефлу йикъарни рикIел хквезва, амма нянихъ галат хьана хтана, чайни хъваз ацукьайла, Сефихана лугьуда:
— Жаният! Гьалалдин фу гьикьван ширин я! Заз садакайни я къурху авач, архайиндиз, секиндиз ксунни ийизва.
— Эхь, дуст зи, гьакI я уьмуьрдин крар, амма чун и кардин гъавурда геж акьуна, ватандивай къакъатайла.

Нариман  Ибрагьимов
Лезги газет

Рубрика

Добавить комментарий

Ограниченный HTML

  • Допустимые HTML-теги: <a href hreflang> <em> <strong> <cite> <blockquote cite> <code> <ul type> <ol start type> <li> <dl> <dt> <dd> <h2 id> <h3 id> <h4 id> <h5 id> <h6 id>
  • Строки и абзацы переносятся автоматически.