Цlемуьжуьд лагьай мах

ЛЕПЕ АЖУЗДАН ВИЛИК ГУЖЛУ Я 

- Начагъ хьанва Кас-Буба, -  
Лугьудай ван акъатна. 
Шарвилидин гуьгьуьлдик  
Къалабулух акатна. 

Энгел хьанач рекье ам, 
Дагъдай к1вализ хтана, 
Кас-Бубадин т1вар кьуна, 
Адан патав атана. 

Низ к1ани туш манияр 
Кас-Бубади туьк1уьрай? 
Ахцегьани, Чепени, 
Ст1урани куьк1уьрай?! 

Ам тушни чи межлисар 
Гьамиша шад авурди, 
Мелерикни мехъерик 
Жемятар сад авурди? 

Агакьнава, ялав хьиз, 
Кас-Бубадив Шарвили, 
Аск1ан к1валин гьаятда 
Къвазарна шив, Шарвили. 

Гьахьна, кьенер гадарна, 
Гада к1вализ кьуьзуьдан. 
Кьуна кьурай чими гъил 
Ада тадиз кьуьзуьдан. 

Ахпа пелел эцигна 
Ада вичин ч1ехи гъил. 
Касс-Бубади ахъайна 
Са уьтери вичин вил: 

- Чан хва, зи дерт тек са ваз, 
Сир хьиз, за къе ахъайда, 
Ачухарна рик1 жуван, 
Ваз, суфра хьиз, эк1яйда. 

Алпан гьуьлуьн к1анева 
Зи дарман гвай къизил къуш. 
А къуш кьуна, гваз хтун, 
Акьван регьят к1валах туш. 

Ирид юкъуз лепейрал 
Алаз, фена к1анда вун, 
Агакьайла, гьатдайвал 
Мармаридин чанда вун. 

Адалай гъил къачумир,  
Чир тавунмаз жуван рехъ. 
Метлеб кьилиз акъудна, 
Тук1уг на а ч1улав пехъ. 

Ахпа фена ахъая 
Дак1ар къизил к1валерин, 
Куьз лагьайт1а к1евнава 
Рак1ар къизил к1валерин. 

Аквада ваз тахтунал 
Кьил виневай къизил къуш, 
Вун акуна гьарайдай, -  
Адаз инсан к1ани туш. 

Яб гуз тахьуй гафариз 
Къизил къушра лугьузвай. 
Девлетризни килигмир 
Анна, вилер тухузвай. 

Вуна, кьуна, гваз хъша 
А къуш тадиз Сувардал. 
Акьван ч1авал акъвазда 
Зун, вил алаз, бала, вал. 

Т1уьр вахтунда адан як 
Хъижеда мад жегьил зун. 
Герек къвезвай чи элдиз, 
Я уьмуьрдал пехил зун! 

Дикъетдалди яб гана 
Шарвилиди кьуьзуьдаз, 
Экъеч1на ам гьаятдиз 
Ван къведайвал виридаз, 

Чин элкъуьрна дагъларихъ, 
Шарвилиди лагьана: 
- К1анда гила заз четин 
Метлеб кьилиз тухвана. 

Герек я заз пуд итим 
Жуван яргъал сеферда, 
Эгер дарда гьатайт1а, 
Стхайриз хьиз, эвердай! 

Шарвилиди куьтягьна 
Вичин гафар лагьана. 
Акъвазнавай жемятар 
Лап хиялри тухвана. 

Садлагьана майдандал 
Пуд вик1егь касс акъатна. 
Шарвилидин рик1ик фад 
Шад хиялар акатна. 

Рекье туна жемятди, 
Адет тирвал, жегьилар, 
Гъуцаривай т1алабна 
Хуьн абурун гуьгьулар. 

Алпан гьуьлуьв агакьна, -  
Ц1арц1ар гузвай лепейри. 
Кич1 кутазвай рик1ерик 
Гьуьлуьн зурба лепейри. 

Вил хьайиди къуншидал, 
Кас авачиз амукьда. 
Вил хьайиди къуншидал,  
Свас авачиз амукьда. 

Жуван к1валах гьамиша 
Жуван гъиле к1анда, хва. 
Итимвилин намусни 
Хьана к1анда чанда, хва. 

Кьуд касдини гьужумна 
Мукьвал алай тамарал, 
Мурад кьилиз акъуддай, 
Тазар авай чамарал. 

Инихъ-анихъ гадаяр 
Тади квачиз килигна, 
Ярхарна СА шумуд тар, 
Гапурар фад гъиликна. 

Кьве йикъалай тамамдиз 
Куьтягь хьана к1валахни, 
Гьазур хьана лепейрал 
Жедай гими-улакьни. 

Лепедилай лепедал, 
Балугъар хьиз, ц1уьдгъуьн жез, 
Фена вилик а гими, 
Лепед к1аник эгъуьн жез. 

Са арадлай дагъларни 
Вилерикай хкатна, 
Къариблухда виридав 
Гъам-хажалат агатна. 

Дустарин чин акурла, 
Зулун югъ хьиз, ат1угъай, 
Шарвилиди ахъайна 
Мах и кардиз кутугай. 

Яргъал-яргъал уьлквейрин 
Чилерикай рахана. 
Яргъал-яргъал уьлквейрин 
Чуьллерикай рахана. 

Пагьливанрин кук1унар 
Гъана ада рик1ерал, 
Ихтилатна яогъуздиз  
Хьайи вахтар рекьера. 

Рик1ер секин хьайила, 
Санал мани лагьана. 
А манидин авазри  
Абур яргъаз тухвана. 

Ирид йикъан мензилда 
Хъел акатна лепейрик. 
Ирид йикъан мензилда 
Хъел акатна лепейрик. 

И вахтунда кьвал хьтин 
Шуп1на абур лепеди, 
Вичин хурув агудна 
Жегьилрикай екеди. 

И кар акур гадайрай 
Гьайифдин гаф акъатна. 
Гаф сивемаз, мадни сад 
Лепед к1аник акатна. 

Мад са лепе атана, 
Рик1е так1ан кар аваз. 
Мад са лепе агатна, 
Рик1е залан кар аваз. 

Тухвана а лепейри 
Пуд дустни Шарвилидин. 
Ажузвалнач, тек ч1авуз, 
Са к1усни Шарвилиди. 

Тур хкажна, лепеяр 
Гатана Шарвилиди. 
Гьуьлуьн Аман турунив 
Ат1ана Шарвилиди. 

Са арадлай акъвазна, 
Секин хьана вили гьуьл. 
Са арадлай акъвазна, 
Секин хьана мили гьуьл. 

- Им тирни ваз к1аниди, 
Т1урфан, ви вил акъатрай! 
Им тирни ваз к1аниди, 
Душман, ви вил акъатрай! 

Зи пуд дустни тухвана, 
Абур завай къакъудна. 
Бес, зун гьиниз фирай къе, 
На зун гьиниз акъудна? 

Лянет хьурай, лепеяр, 
Жегьилриз гьик1 къимишна? 
Лянет хьурай, лепеяр, 
Вучиз абур эзмишна? 

Вац1арни заз табий я, 
Дагъларни зи вилева. 
Зун лезгидин бала я, 
Зи къуват зи гъилева. 

Ша, вуж ят1а, экъеч1а, 
Чин чинал кар акван за. 
Ша, вуж ят1а, эгеч1а, 
Ийин гьа ви дуван за! 

Гьуьл, лал хьана, акъвазна, 
Гьич са сесни акъатнач. 
Гьуьл кис хьана акъвазна, 
Гьич нефесни акъатнач. 

Гимид къвалаз мез гана 
Ялтахдаказ лепейри. 
Кьена игит пуд гада 
Алчахдаказ лепейри. 

Шарвилиди гуж гана 
Вичин зурба гъилериз. 
Шарвилиди гуж гана 
Вичин зурба къуьнериз. 

Фена гими, шутхун жез, 
Лепейрилай киснавай. 
Чпин тахсир, душманвал 
А лепейри гьисснавай. 

Мад са кьадар мензилда 
Акъатна гар, хъел галаз. 
Мад къарагъна лепеяр, 
Ц1вагъар галаз, шел галаз. 

Ван хкажна т1урфанди 
Гьуьлуьн юкьвал, гьарайна. 
Ван хкажна т1урфанди, 
Ч1ехи гими гъарайна: 

- Зун – Мармари, Мармари 
Я т1урфанрин иеси. 
Вучиз вуна гьалзава 
А виг ими гьуьле зи? 

Къе за вунни ракъурда 
Ви юлдашрин кьилив, кас. 
Гьуьлерал хьун зи кар я, 
Масадан ваъ, чир хьухь ваз! 

К1ан ят1а ваз саламат 
Амукьна ви ширин чан, 
Атай рехъди ахлада, 
Татурай мад заз ви ван! 

Шарвилиди вегьена 
Вил зурзазвай лепейрал. 
Мармаридин чин адаз  
Акуна а лепейрай. 

Рат хьтин, ам ац1анвай 
Хъипрел жедай зигилрив. 
Кьунвай яру кьве вилни 
Шемкьерини зибилри. 

Бедендаллай ч1арарни 
Яц1убур тир, т1валар хьиз. 
Кьец1ил акваз к1вачерни 
Гьай хьанвай тир гъварар хьиз. 

Инсан тушир Мармари, 
Туши рам лап гьайванни. 
Какахьай са зат1 тир ам, 
Тахьай чилел, цавани. 

Зурзуна чи Шарвили, 
Хъел акатна гьуьрсуьнай. 
Чуькьвей ч1авуз къуватдив, 
Ц1ай акъатна гуьрзуьнай. 

- Гьей, - лагьана, - эйбежер, 
Зун вуж ят1а, чидани? 
Туруналди ваз са тарс, 
К1анзават1а, гудани? 

Эгер вуна тагайт1а, 
Зун физвайнихъ инай рехъ, 
За вун алай чкадал 
Ацукьарда, ч1улав пехъ! 

Шарвилидиз Мармари 
Килигна са уьтери. 
Ц1елхем к1вахьиз ялавдин, 
Ц1арц1ар гана вилери. 

Мармариди къив гана, 
Руьгь зурзурдай тегьерда, 
Гими гьуьлел къугъурна, 
Кьал къугъурдай тегьерда. 

Физ, лепейрин синерал 
Хкаж хьана Шарвили. 
Кьал хьиз, т1урфан галукьай, 
Агаж хьана Шарвили. 

Мармаридив агакьна 
Эхир игит пагьливан. 
Мармаридив агакьна 
Лезги чилин къагьриман. 

Хкажна, тур элягьна 
Кьилел ада душмандин. 
Яваш хьана лепеяр, 
Эхир пучдай инсандин. 

Лайла ягъиз, лепейри 
Гими кьуна хурудал, 
Шарвилидин, кьегьалдин, 
Мурад кьилиз акъудай. 

Вил вегьей кьван чкаяр 
Яд тир михьи аквазвай. 
Шарвилидиз цавалай 
Са яру гъед аквазвай. 

Башламишна гадади 
Мани лугьуз ярдикай, 
Кьилиз акъат тавунвай 
Вичин важиб кардикай: 

- Садикь дустар, гьинва куьн, 
Тек тамир зун гьулерал. 
Накъварикай жезва сел 
Куь дустунин вилерал. 

Къарагъа, зи стхаяр, 
Пехъи душман кьена за. 
Къизилдин къуш авай рехъ 
Кьуна, жувни хвена за! 

Ван акъатнач санайни, 
Кисна ч1ехи лепеяр. 
Ялгъуз амай Шарвили, -  
Кьуд пата цин тепеяр. 

А лепейри кьегьалдиз 
Чпин мани лагьана, 
Чпиз к1ани са патахъ 
Ам, юзурна, тухвана. 

Цава авай яру гъед 
Шарвилидиз тамашна, 
Вичин яру экверив 
Гададин гъам тарашна. 

Гуьгъуьналлаз ракъинин 
Нур гьуьлелай алахьна. 
Шарвилидин япариз 
Зарул мани авахьна: 

- Ирид йис я цин к1аник 
Зи вил чилихъ галаз, яр. 
Ша, акъуда зун гьуьляй, 
Твах, гимида аваз, яр. 

Балугъчидин руш я зун, 
Вердиш хьайи гьуьлерал. 
Ша, к1аниди, яхъ на зун 
Жуван гужлу гъилерал! 

- Им Нин сес хьуй, икьван перт? –  
Пагьливанди лагьана. –  
И цикай заз са рушан 
Манидин ван атана. 

Гьа сятда сирнавна 
Гьуьлуьн дерин къатариз. 
Фагьум ганач гадади 
Герек тушир патариз. 

Гьуьлуьн к1анив агакьна 
Са легьзеда Шарвили. 
Дуьшуьш хьана к1валерал 
Гьа легьзеда Шарвили. 

Фена тадиз виликди, 
Килигна ам рак1ариз. 
Жавагьирдин дап1арар 
Алахъна ам кук1вариз. 

Алахъна ам, алахъна, 
Алахъдалди галатна. 
И вахтунда, эхъен хьиз, 
Са руша нал акъатна: 

- На вучзава, гьей инсан, 
Вучиз хазва рак1арар? 
К1анзават1 эгер ваз, 
За ахъайда дап1арар. 

Сифте зи шарт1 тамамра, 
Ахпа куьлег вугуда, 
Стхадиз хьиз, за жуван 
Дерди-бала лугьуда! 

Рушан вилик Шарвили, 
Гьейран хьана, акъвазна. 
Рушан вилик Шарвили, 
Са къван хьана, акъвазна. 

- Эгер вуна, пагьливан, 
Акъудайт1а гьуьляй зун, 
А эйбежер гьайвандин, -  
Мармаридин гъиляй зун, 

За ваз сад-сад ахъайда 
И к1валерин рак1арар. 
За ваз сад-сад ахъайда 
Жавагьирдин дап1арар! 

Шарвилиди гаф гана 
А рушаз лап к1евелай. 
Са геренда фикирна, 
Гъил алтанда кьилелай. 

Анжах ахпа к1валерин 
Куьлегар гваз атана, 
А руша, кьил винизна, 
Шарвилидив вугана. 

Ирид лагьай к1валин рак 
Ахъа хьайи береда, 
Ацукьнаваз акуна 
Са къизил къуш ч1ередал. 

Кьуна, тадиз вегьена, 
Шарвилиди къизил къуш: 
- Гила хъфин чилел чун, 
Ша захъ галаз, гуьзел руш! 

Агакьзамаз Набрандив, 
Рушай гьарай акъатна. 
Адан рик1ик вижеваз 
Къалабулух акатна: 

- Ингье, им зи Ватан я, 
Зун хайи чил иналла, 
Зи бубадин к1валерни 
Ат1а к1унт1ун чиналла. 

Килиг, килиг, вахарни, 
Ингье, гьуьлуьн кьерева. 
Эхирни зун рик1 алай, 
Жуван хайи хуьрева! 

Балугъчийри дуьзмишна 
Агъзур нямет суфрадал. 
Балугъчийри гъиз туна 
Агъзур хуьрек арадал. 

Шарвилиди лезетдив 
Т1уьна вилик атайбур, 
Жуван хайи накьвадин 
Дадни нямет галайбур. 

Балугъчийрин суфрадиз 
Рик1ин къеняй икрамна, 
Ахпа ада хивевай 
Сефер вичин давамна. 

Югъ жедалди агакьна 
Гада шаддиз Сувардал. 
Югъ жедалди агакьна 
Гада тадиз Сувардал. 

Геж тавуна, фена ам 
Кас-Бубадин къуллугъдал. 
Геж тавуна, фена ам 
Кас-Бубадин буйругъдал. 

Шарвилиди ахъайна 
Сив гъилевай чантадин, 
Акъудна, къуш эцигна 
Суфрадал Кас-Бубадин. 

Сада а къуш тук1уна, 
Тадиз хуьрек гьазурна, 
Гъана вилик, Кас-Буба 
Кьуна, аста юзурна. 

Хуьрекдикай дадмишна, 
Кьуьзуьда вил ахъайна. 
Шарвилидин гарданда 
Гьатна ам эл алайнал. 

Милиз хъверна, уьтери 
Чирна вичин разивал: 
- Квахьда гила, чан хва, зи 
К1арабравай кьуьзуьвал!