Играми газет кIелзавайбур! Зун чIалан пешекар туш, хайи чIалахъ рикI кузвай адетдин са лезги я. Эхиримжи вахтара жуьреба-жуьре майданра лезги чIал хирде ийизвай, гъиляй-виляй вегьезвай дуьшуьшар арадал къвезва. Ихьтин гьалар акваз, завай гьакI къерехдилай килигиз акъвазиз хьанач. ЧIалан жигьетдай заз жувахъ авай са шумуд фикирдикайни лугьуз кIанзава. Мумкин я зи теклифар дуьзбур тахьунни. И кардай кьил алимри, муаллимри акъудда.
Интернетдин жуьреба-жуьре сайтра (иллаки — соцсетра) лезги чIалан жигьетдай еке гьуьжетар кьиле физва. И гьуьжетрин иштиракчийрин арада чIалан пешекарарни ава, чIалахъ галаз са алакъа авачирбурни. Кьвед лагьайбуру сад лагьайбурук, яни пешекаррик, чIал хирде ийизва лугьуз, тахсирар кутазва, чпин теклифар, меслятар илитIзава, чпел гьалтайтIа, “дуьзгуьн рекьер” къалурзава. Гьайиф къведай кар ам я хьи, абурукай гзафбурувай са предложение кьванни гъалатIар квачиз кхьиз жезвач. Кхьизвай гафарайни кьил акъудун еке зегьмет алай кIвалах я. И кардин себеб вуч я? Хайи чIалай чирвилер, я абур къачудай мумкинвал тахьун.
Зи аялри мектебда кIелзава. Веледрихъ пакадин хъсан югъ хьунин къайгъуда авай гьар са диде-бубади хьиз, зани абурун кIелунрал гуьзчивалзава. Нубатдин сеферда аялриз кIвале тамамарун патал ганвай тапшуругъриз килигдайла, за 3-класс патал 2018-йисуз чапдай акъуднавай лезги чIалан ктаб тупIалай авуна. Адан авторар Ж.Мейланова, С.Шагьмарданов, Б.Бегов, А.Юзбегов, А.Тагьиров я. Ктабда ганвай тапшуругърик, лезги гафар аваз-аваз, къецепатан чIаларай атанвай гафар (урус, перс, туьрк) гзаф кутунва. Авторрик тахсир кутаз жедач, гьикI лагьайтIа, абур вири гафарганра гьатнава. Зи фикирдалди, чун кхьинра, рахунра жезмай кьван хайи чIалан гафарикай менфят къачуз алахъна кIанда. Заз, хайи чилихъ, чIалахъ рикI кузвай ватанпересдиз хьиз, гъвечIи чIавалай чи аялриз халис лезги чIал чир хьана кIанзава.
Са шакни алач, чи алимри, муаллимри чIугвазвай зегьмет екеди я. Сагърай чеб! Абуру за лугьузвай месэладиз фикир ганайтIа, хъсан жедай. Чи чIала гзаф кьадар нугъатар ава. Чеб гьакьван девлетлу, гзаф хъсан, иер гафарив ацIанвай. Ша чна халис лезги гафар вилик кутан! Къецепатан чIаларай атанвай гафар эвезиз жедай нугъатра авай гафар чи литературадин чIалаз гъин. Заз чиз, и карди чIал мадни вилик тухуда.
Ашукь Алихан
Лезги газет
Комментарии
31.12.2020
Дуьз лугьузва, Алихан стха, вуна. Вун ч1алан устад тушт1ани, ч1алахъ рик1 кузвай, ам хуьз алахъзавайбурукай сад я.
Ч1ал дегишариз к1андайбур гзаф хьанва. Гьа идалди чеб акьуллуяр я лугьуз к1анзавай хьиз аквазва заз. Амма гьикьван чна жуван ч1алак т1ал хкуьрайт1а, гьакьван ам эйбежер жеда, адахъ гуьзелвал, ширинвал амукьдач. Им ч1ал хуьниз ваъ, ч1ал квадаруниз рехъ гун я. Урус ч1ала гьа са мана са шумуд гафуналди лугьуз жезва, адахъ синонимарни гзаф ава. Чахъни нугъатрин гафар ава. Абурукай инсанри гзаф йисара менфят къачуна, абурун мана инсанрин руьгьда гьахьнава. Вучиз чна абур терг авун герек я. Къуй абуру чи ч1ал мадни девлетлу авурай, гафарганрани абур синонимар яз къалурун герек я.
Ч1ал ч1урзавайбур, гзафни-гзаф, машгьурвал к1анзавайбур я. Абурун рик1 дидед ч1алахъ кузвач, гьа са вахтунда, халис лезги ч1алан гъавурда тамамдаказ авай Фахрудин муаллим хьтин ксари гьазурай ктабрикни рехне куктаз алахъзава. Абуруз чпин "акьулдикай" хзабар хьанайт1а, ажеб жедай.
31.12.2020
Ст1ал МИСЛИМАТ
ЧIАЛ ГАДАРМИР,
МИЛЛЕТДИВАЙ ЖЕДА КУЬН!
ЧIал диде я, жуван диде чидайдаз.
ЧIал бине я, хайи ери хуьдайдаз.
ЧIал гадармир, эхир пашман жеда куьн,
Арха маса гудай йикъал къведа куьн.
Яд хьиз фимир, фидай селдик экечIна,
Физ кIан жемир, жуванбуркай хкечIна.
ФейитIа куьн течир патахъ, экъечIна,
Жуван хайи миллетдивай жеда куьн.
Лезги хуьрер авай, лугьур тIвар хьана,
Амукьда куьн ачух дуьнья дар хьана,
Гьич рикIелай алуд тежер кар хьана…
Миллет течир, бес, гьибрукай жеда куьн?!
Хуьр гадарна, акъатайла шегьердиз,
Элкъвез пехърен, керекулдин тегьердиз...
- Чаз лезги чIал чизмач, лугьуз, иердиз,
Мецер аваз, лалбурукай жеда куьн.
Сад лезги гаф, кьвед урусдал рахайла,
Шад жемир квез, «Эхь, ун, да, нет...» лагьайла.
Дидедин чIал, арха квез чир тахьайла,
Кьил квахьнавай гьайванар хьиз жеда куьн.
Хъсан кар я: дуьньядавай гьар жуьре
ЧIалар вири чидайтIа, бахт тир еке!
Амма жуван дидед чIалал гъиз леке
ГатIунвайбур, миллетдивай жеда куьн.
«Гьарай эллер!..» - эверзава Эмина…
Ахвар ятIа, эхир уях жеда куьн.
Дидедин чIал икьраб хьана туьтуьна,
Бубад ватан, арха течиз жеда куьн…
Эй, лезгияр, Шарвилидин тIвар алай,
Зи лезги халкь, ракъинал хьиз зар алай,
ЧIал гадармир, виридлайни кар алай!
Эхир са къуз, «..ай зун!..» лугьуз, шеда куьн.
19.02.2021
Гьалал я ваз, дидедин нек Мислимат!
13.12.2021
Сагърай Ахмедпаша, мадни вегь шиирар.
Добавить комментарий