Гьуьлел кхьей баядар

47 йисуз гьуьлерал алаз 20 йисуз са шумуд гимидин капитанвиле кIвалахай аваранви Алимурад Аллагьвердиевахъ баядар туькIуьрдай алакьунарни авай. Хуьруьнбуру лугьузвайвал, адан аял чIавалай гьуьлерал рикI алай. Садра муаллимди ни гьин пеше хкядатIа чирун патал синифда жузун-качузун кьиле тухванай. Жуьреба-жуьре пешеяр хкягънай аялри. Тек са Алимурад чуькь тавуна секиндиз акъвазнай. Эхирни муаллимди ви гьин пешедал рикI ала лагьана жузурла, Алимурада хияллудаказ жаваб ганай: «Заз гьуьлерал кIвалахиз кIан я. Зун гимидин капитан жеда.»   

КцIар райондин Вурварин хуьруьн юкьван мектеб акьалтIарай чIавуз адан рикIе мад са эрзиман мурад авай. Вич дидедиз хьайи Аваран хуьряй са рушал рикI ацукьнавай гададин. Иер, акьуллу ва камаллу Фирузади адан кьарай атIанвай. Вири жегьилар хьиз, муьгьуьббатдин лувараллай Алимурад. Акьван бахтавар тир хьи. Гьар гъилера Фируза акурла, адахъ галаз гафарайла вири дуьнья вичиз гайиди хьиз жедай жегьилдиз. КIанивили лугьуз тежедай хьтин къуват ганвай адаз. Вичин мураддив агакьун патал кьваларни падиз гьазур тир. Муьгьуьббатди инсандиз гуда кьван гуж вуч я?

Ингье мураддив агакьун патал гуж-къуват тIимил я. Бахтни кIанда. Хайибуруз чпин веледдин рикIин сир чир хьайила, чна ваз а руш къачудач лагьана бубади.      Вучиз? Гзаф йисара жавабсуз амукьна и суал. «Техникумдик экечIна кIелин, белки кIелна куьтягьдалди хъуьтуьл жеди буба», – лагьана гадади. Гьа  икI, са шумуд йис алатна, амма адан буба Элдар вичин гафунилай элячIнач. Хайибуру жегьилдиз патал хуьряй свас гъана...

Гзаф йисар алатнатIани, гададин рикIе сифте муьгьуьббатдин цIелхемар туьхвенач. 1937-йисуз дидедиз хьана, Ватандин ЧIехи дяведин йисара мектебда кIелай, гъвечIизамаз чIехи азиятар акур Алимурад уьмуьрди лигимарзавай. Са кап фак тамарзу хьайи, йикъаралди гишила амукьай чIавар рикIел хкиз вичи-вичиз теселли гудай: «Рекьидалди сифте муьгьуьббат зи рикIелай алатдач. За жуван кIанивилин риваят гьуьлериз ахъайда. Абур зи гъавурда акьун тавуна жеч.» 

Гьа икI, Бакуда талукь техникум ва курсар акьалтIарна гимида кIвалахиз эгечIна гада. Сифте яз 1958-йисуз «Товуз» тIвар ганвай балугъар кьадай гимида кIвалахал акъвазна. Гададин викIегьвал, алакьунар, гьуьлуьн крарай хъсандиз кьил акъудун акурла идарадин чIехибуру ам кьилди балугъар кьадай гимидин капитанвиле тайинарун къарардиз къачуна.

Вичел ихтибар авур цIийи везифади Алимурадан жавабдарвал генани артухарна. Дуьз 20 йисуз ада «Вычегда», «ЖМЗ» ва «Интул» тIварар ганвай гимийрин капитанвиле кIвалахна. Идарадин чIехибуру адан кIвалахдикай гьамиша разивал авуна. Шумудни са тарифдин грамотаяр къачуна Алимурада. 2003-йисуз пенсиядиз экъечIна, 2005-йисалди кIвалахай капитандин са къилихдикай инсанар къедалди разивилелди рахада. «Ам жуванбурал рикI алай кьегьал тир», – лугьуда.

Ада гьин гимида капитанвал авуртIа, гьадаз «лезгийрин гими» лугьудай, вучиз лагьайтIа ина гзаф лезгийри кIвалахдай. Адан гъвечIи стхади, кьве хцин буба, умун къилихрин инсан тир Акиф Алимурадова, тIигьирвияр тир Къудрата, Керима, Сергея, хачмазви Эмира ва маса лезгийри гзаф йисара Алимурадахъ галаз санал кIвалахна. Лезгияр авай коллективди лагьайтIа, гьамиша ва вирина агалкьунар къазанмишда. Абур зегьметдал гзаф рикI алай инсанар я.

Вичихъ са хвани кьве руш авай Алимурада неинки гьабурун, гьакI вичин вири мукьва-кьилийрин, хуьруьнбурун къай­гъуни чIугвадай. Вирибуруз куьмекдин гъил яргъи ийидай ада. Сивяй акъатай гафунин иеси тир кас. Гьавиляй 2006-йисуз вичин дуьнья дегишарайла инсанри адан гьайиф чIугунай. «Гзаф кьегьал кас квадарна чна», – лагьанай.

Са аваранви дустуни заз Алимурадан са алакьуникай ихтилатна: «Вичин сифте муьгьуьббатди адаз акьван эсер авунай хьи, касдивай Фируза сакIани рикIелай алу­диз жезвачир. Гьуьлел ял ягъидай чIа­вара ада Фируза рикIел алаз баядар тес­нифдай. Гагь-гагь гимидин кьилел майдандал акъвазна вичин баядар Каспи гьуьлуьз кIелдай. Гзаф хъсан чIалар авай адахъ.

Алимурада вичин баядар чIехи са дафтарда кхьидай. Дафтардин винел пуд гаф кхьенвай: «Гьуьлел кхьей баядар». Гуь­гъуьнлай а дафтар вутI хьанатIа заз чидач. Амма ада туькIуьрай бендерикай са шумуд зи рикIел алама.»

А баядрикай са шумуд хуралай кIелун тIалабна за дустунивай. КIелна ада. ХупI хъсан чIалар тир:

Вили гьуьл хьиз юзазва рикI,
Секин тежер лепе ала.
Заз кIаниди несиб хьанач,
ГьикI акъудин уьмуьр гила?
* * *
Вили гьуьлуьн лепе аку,
Зи гимидихъ юзазавай.
Гьинва ви яр лугьуз завай,
КIаниди, вун жузазава.
* * *
Аваранви Алимурад –
Гьуьлел алаз ашкъид кайи.
Ваз вуч лугьун, кьатIна мурад
Чаравилиз муьтIуьгъ хьайи.

Дустуни хуралай и баядар кIелайла зун шерзум хьана. Дерин гьуьлуьзни пехъи лепейриз муьтIуьгъ тахьай дагъ хьтин лезги чаравилиз гьикI муьтIуьгъ хьанатIа лугьуз фагьумна за. Ингье рикIи гъалаб къачуна: «Ваъ, ам муьтIуьгъ хьанач. Ада уьмуьрдин эхирдалди сифте муьгьуьббат вичин рикIе хвена. Вичин дердер куз-хъукъуз гьуьлуьз ахъайна, дафтардиз куьчарна. КIанивилин гьиссериз вафалу яз амукьна кьегьал лезги. Гьавиляй садрани инсанрин рикIелай алатдач капитан Алимурад Аллагьвердиев. Гафар пара чидай, шаирдин рикI авай аваранвийрикай тир ада гьуьлерал кхьей баядарни халкьдин меце гьатда.»

Муьзеффер МЕЛИКМАМЕДОВ
САМУР газет