«Алам» журналдин алай йисан апрелдиз акъатай нумрада гьуьрметлу зари Вакъиф Муьшкуьрвидин «Ша, чlалан гуркlватlдиз эверин» макъала ава. Макъалада къалурнавай гафар, гъанвай делилар кlелзавайдак теспача кутадайбур хьанва. Гьавиляй, жува-жувакди веревирдер ийидалди, хсуси зенд-жигьет кхьена журналдин адресдал агакьарун кьетlна за.
Ихтилат яргъи ийидач… Гьелбетда, авторди мисалар яз гъанвай кьечlераг, туькlуьраг, чlугвараг, къугъураг, лувараг, экъвераг, хафалаг… гафар къундармаяр тирди кьатlун кlусни четин туш. Ихьтин къундарма гафар теклифуналди чlалан «гуркlватlдиз» эверун мягьтел жедай кар я. Сад-кьведа чпин руьгьдиз теселли гун яз ишлемишайтlани, къейднавай гафар чlала садрани гьатдайди туш ва гужуналди чlалаз гъун патал алахъунар авунни чlангьакьа кар я.
А.Къардаша вичин макъалада («Аламдин» 2013-йисан 1-нумра) «уьтуь» гаф чи чlалаз урус чlалай атанвайдакай ихтилатнава. Инал ам асул урус гаф яни, тушни гьакьван важиблу яни? Ихтилат а гаф лезги чlалаз гьинай атанватlа, гьадакай я эхир. В.Муьшкуьрвиди и гаф Рагъэкъечlдай патан чlаларай урус чlалаз атанвайди успат хъувунихъ са метлебни авач.
Итlи-битlийра къекъуьн тавуна, куьрелди лагьайтlа, зари В.Муьшкуьрвиди А.Къардашаз ганвай жаваб-макъала мукьуфдивди фикир таганвайди, чlалан жигьетдай якъин делилар галачирди хьанва. Гьа гъанвай делиларни лезги чlалан морфемикадин жигьетдай гьакъикъатдихъ галаз кьазвачирбур хьанва. Вучиз лагьайтlа, гафалаг, зурзалаг, хафалаг, кlваркlвалаг… хьтин гафар зариди «аг» суффиксдин куьмекдалди туькlуьр хьанвайбурун жергедик кутунва. Гьакъикъатда и гафарин къурулушда «аг» туш эхир суффикс.
Кlелзавайбур патал макъала кьел квачирди хьунихъ маса себебарни ава. «Экъвераг – сиягьатчи (Ф.Бадалован кхьинрай)» - кхьенва макъалада. И гафуниз сиягьатчи са чlавузни лугьуз жедач. «Къекъвераг» ва «экъвераг» гафарин арада авай фаркь анжах нугъатрин кьетlенвилерихъ галаз алакъалуди я. Эдебиятдин чlала гзафни-гзаф «къекъуьн» кхьин къанун ятlа, бязи нугъатрин рахунра (гьа жергедай яз зи Кlелет хуьруьн нугъатдани) «экъуьн» гаф ишлемишзава.
Художник гафунин лезги таржумадин кьилелни цlай ала: гагь чlугар, гагь чlугвар, ахпани чlугвараг къалурнава. Элкъуьраг – переводчик, кьечlераг – критик? Инал са-са гафунин гьакъиндай артухан баянар хгун герек амукьзавач: гафарин къурулушдиз фикир гун бес я.
«Гуркlватl» гафни ише тефидай къундарма я. Эгер авторди скобкайра «съезд» къалур тавунвайтlа, кlелзавай касдин вилик а гафунин мана чир тахьунин месэла акъваздай. Съезд гаф «гуркlватl» хьиз таржума жедани бес? «Гур+кlватl» вуч я? Къал-къиждин ва я шадвилин гур квай кlватlал яни, тахьайтlа кьейи кас кучукун патал гур тухузвайбурун кlватlал яни?
Журналдин нумрайрай чlалаз талукь яз кхьенвай метлеб квачир сад-кьве макъала кlелайла, вун пагь атlана амукьда. Чlалаз талукь, амма чеб бинесуз тир веревирдерихъ, кхьинрихъ галаз чун Интернетдин лезги сайтрани саки вердиш жезва. На хиялда, макъалайрин кирамри кlелзавайбурукайни чlалакай зарафатзава. Масакlа кьатlуз хьун мумкинни туш.
…Эгер чун чlалан халисан къайгъударар, ватанпересар ятlа, эвелни-эвел чна тlвар-ван авай алимри, пешекарри, чlалан устадар тир зарийри вуч лугьузватlа фикир гана кlанда, абурун кlвалахрин, зегьметрин къадир чир хьана кlанда, чlалан хилерай са кьадар чирвал къачуна кlанда… Амма «гьурра-патриотрин» амалралди чавай чlал хуьзни жедач, я вилик тухузни. Кьве кlвач са чапатlда туна акъвазуналдини крар къуьл жедач. Вассалам!
К. КlЕЛЕТВИ,
www.lezgichal.ru сайтдин корр.
Добавить комментарий