Лезги чIалан группадик акатзавай арчи чIал къедалди чавай къакъудиз алахъзава. Гьатта 2000-йисуз урус чIалал чапдай акъудай «Дагъустандин чIалар» ктабда вири чIалар гьи группайрик акатзаватIа къалурнава, анжах арчи чIал акатзавай группа къалурнавач.
1926-йисан делилралди арчивияр 854 кас авай. 1959-йисал къведалди абур сиягьдиз къачунра лезги халкьдик ква. Гьа йисан кхьинра аваррик кухтунва. Акьван гагьди лезги ва урус чIаларал кIелзавай халкьди гила авар ва урус чIаларал кIелзава. Им а девирда лезгийрин кьадар тIимиларун патал тухвай сиясатдин нетижа я.
Исятда арчивияр Дагъустандин Чарода районда, Цураб хуьре, Арчи вацIун вини кьилера, Гунибдин Къойсудин эрчIи патан къерехда яшамиш жезва. Абурухъ кьилди са хуьрни вад къазма ава. Вичихъ 320 майишат авай Арчидин агьалийрин кьадар 1300 кас я.
Абурун чIалакай сифте яз монография кхьейди А.М.Дирр я. 1908-йисуз Тифлисда адан «Арчи чIал» (урус чIалал) ктаб басма хьана. Адалай гуьгъуьниз и чIалакай К.Ш.Микаилова, С.М.Хайдакова ва О.И.Кахадзеди кьилди ктабар кхьена. Икьван гагьди са алимдивайни арчи чIал авар чIалан группадик акатзава лагьана субутиз хьанвач, амма вирибуру патан чIалари адаз таъсирзавайди кьилди къейд авунва. Машгьур алим Е.А.Бокарева кхьенва: «Арчивийрин чIал гафарин ва грамматикадин къурулушдал гьалтайла лезги чIалак акатзава… Арчивийрин чIалаз къуншидаллай чIалари: лак ва иллаки авар чIалари чIехи таъсир авунва.»
Гуьлхар ГУЬЛИЕВА
САМУР газет
Добавить комментарий